თავფარავნელი ჭაბუკი დიდ ველზე ლაღად მიიწევდა, აალმასებული ცელი ეპყრა ხელთ, ბალახს თიბავდა. შარვლის ტოტები დაეკარწახებინა, წელზემოთ შიშველი იყო. ჰეიი, ცხელოდა... ღონივრად იქნევდა დაჭიმულ მკლავებს და დაკუნთული მხრები უბზინავდა თავფარავნელ ჭაბუკს. წარბშეკრული, მკაცრად მიაბიჯებდა ველზე და ნაკვალევზე მოთბიული ბალახ-ბულახი რჩებოდა, შიგადაშიგ გვირილაშერეული, გაკვირვებულთვალება... მადიანად სუნადენილი, წოწოლა ძნების ჩრდილში გოგოები იდგნენ, გვერდზე გადახრილნი, კოკებით ხელში... თავფარავნელი ჭაბუკი ვერც იმათ თვალებს ამჩნევდა, შხუილით მიიკვლევდა გზას, მოცელილ ბალახში უზარმაზარ წვეთებად გაბნეულიყო ყაყაჩო, ველზე მიიწევდა ჭაბუკი, მიწა - დიდი ქალი იყო, ტკბილად ოხშივარადენილი, ქალი იყო და მწვანე კაბა ეცვა, წითელკოპლება... ბალახს თიბავდნენ! წელამდე ბალახს თიბავდა ბიჭი, ბეჭებს უთვალიერებდნენ ჩრდილში მდგარი გოგოები, უჭვრიტინებდნენ... ბალახს რა - სხვებიც თიბავდნენ, მაგრამ ეს ბიჭი, ეს ბიჭი მაინც სუუულ სხვა იყო და... ერთი მაინც, ის ერთი გოგო, ეფემია, კოჭლი, სულ თვალებითა სჭამდა და თან თავსაფრის ბოლოს დიდი, თეთრი კბილებით ღეჭავდა - მოსწონდა ბიჭი... თავფარავნელი ჭაბუკი კი დინჯად, ღონივრად მიიწევდა ველზე, ის მაღალი, დაკუნთული ტანი ცელის ყოველი მოქნევისას ერთი ჩამოსხმული ფეხიდან მეორეზე მოხდენილად ირწეოდა, და გრუზა ქოჩორს უწეწდა ქარი... იმ კოჭლმა გოგომ კი, იმან, ეფემიამ, ღეჭვა შესწყვიტა და მკლავები ჩამოეყარა, - თავფარავნელი ჭაბუკი შეჩერდა, გოგოებისაკენ თავი შეატრიალა, ყელზე ჩამოისვა ხელი. მერე თავადაც შემობრუნდა, გოგოებს შეხედა და ცოტათი ეხამუშა - ყველა, ყველანი შესციცინებდნენ, ერთიღა იდგა თავდახრილი, მორცხვი, უთქმელი, და იმას სთხოვა:

- თებრონე, წყალი დამალევინე, გო...

იმან კი ძლივას ახედა და ჩუმად, ვედრებით უთხრა:

- ცივ-ცივს მოგიტან, გათბებოდა და...

თავფარავნელმა ღონივრად გაიქნია თავი, თვალებზე ჩამოშლილი გრუზა თმა მოიცილა და გაუღიმა:

- მომიტანე, გო...

ისე გაახარა... გოგომ კოკას ჩასჭიდა ხელი, მუხლიც შეაშველა და წვრილი ყელიდან სულ ხტუნვა-ხტუნვით წამოვიდა წყალი. სხვები შურით უმზერდნენ, იმან კი, კოკა რომ გამოსცალა, თავსაფარი კოხტად შეისწორა, წარბზე გაისვა ხელი - ჰეე, გზას გაუდგა:

თებრონე მიდის წყალზედა,
კოკა უდგია მხარზედა,
კოხტა გოგო, გენაცვალე, ხევ-ხევ თებრონეო...

ორღობეში თუთა ეყარა, ბზუილით დასტრიალებდნენ ფუტკრები. გახარებული ჩვენი თებრონე წყაროსკენ მიაბიჯებდა და ვიღაც ავყიამ, მოვისპერანგამ, მიმოიხედა და ქურდულად დაადევნა:

კარგო, მოგივალ წყალზედა,
გაკოცებ ორთავ თვალზედა,
კოხტა გოგო, გენაცვალე, ხევ-ხევ თებრონეო...

მაგრამ თებრონეს იმის დარდი არა ჰქონდა, გაბრაზდა კიდეც - მშვილდივით წარბები შეკრა, ტუჩი აიბზუა. მაგრამ მალევე გაიღიმა - ის ბიჭი გაახსენდა, თავფარავნელი...

თებრონემ კოკა გაავსო,
თანაც შეიდგა მხარზედა,
კოხტა გოგო, გენაცვალე, ხევ-ხევ თებრონეო...

გახარებული, მსუბუქად მიაბიჯებდა. ერთხელაც შეიკრა კოპები, იმ მოვისპერანგას ისევ რომ ჩამოუარა, ისე კი, თავსაფარი მიედო ტუჩზე და, გახარებული, მალულად იღიმებოდა. თავფარავნელ ჭაბუკს შორიდანვე მოჰკრა თვალი, თავი დახარა. ფრთხილად მიაბიჯებდა მოთიბულ ბალახზე, მიუახლოვდა, შედგა...

თებრონემ კოკა ჩამოდგა,
მანდილს იფარებს თავზედა,
კოხტა გოგო, გენაცვალე, ხევ-ხევ თებრონეო...

გოგომ ორივე ხელით გაუშვირა კოკა, მაგრამ თავფარავნელმა ცელი ტარით ჩაასო მიწაში და ჩაღრმავებული ხელისგულები შეუშვირა:

- შენს გახარებას, წყალი დამისხი...

თებრონემაც პირი განზე იქცია და კოკა გადახარა. მორცხვად ირჯებოდა თავფარავნელი ჭაბუკიც - მსუბუქად იპკურა პირზე წყალი - დედამისს რომ ჰკავებოდა ის დაცვარული კოკა, იცოცხლე, ის აფრუტუნდებოდა - გადაღლილი და ახურებული... მაგრამ ამ განზე პირმიქცეული გოგოსი ერიდებოდა და ფრთხილად ისვამდა ხელისგულებს ლოყაზე. თებრონეს ხომ კითხვაც არ უნდოდა - გული უფრთხიალებდა... და თავფარავნელი წელში რომ გაიმართა და მზეს შეუშვირა სველი, წვეთებდადენილი სახე, გოგომ ერთი კი მალულად შეათვალიერა და უცებ ელეთმელეთმა დაუარა - თავფარავნელ ჭაბუკს ზედ ძუძუსთავზე დიდი, მწვანე, შემზარავად ალაპლაპებული ბუზი აჯდა, გოგომ შეჰკივლა და ორივე ხელი სახეზე აიფარა:

თერონემ კოკა გატეხა,
ცრემლი მოადგა თვალზედა,
კოხტა გოგო, გენაცვალე, ხევ-ხევ თებრონეო...

თავფარავნელი ჭაბუკი სიბრალულით უმზერდა დაბნეულ, გაფითრებულ გოგოს, ისე შეეცოდა, ისე შეებრალა, ვეღარ მოითმინა და, ლოყაზე

ბიჭმა თებრონეს აკოცა
იმ სოფლის შუაგზაზედა,
კოხტა გოგო, გენაცვალე, ხევ-ხევ თებრონეო...

და, ალეწილს, გაოგნებულს, ის საზარელი სიტყვებიც უთხრა:

- შენ და მე ძმა, გოგოვ, თებრონე...

ეეჰ... აი, ხო კარგად უთხრა, არა? აი, ხო გულით უთხრა, ხო სიყვარულით, საწყალ თებრონეს მაინც ერჩივნა, სილა გაეწნათ... გულდაწყვეტილი, მაინც ალერსით შესცქეროდა და, რომ გამოერკვა, პირზე თავსაფარი აიკრა, მიწას დახედა და თქვა:

- კიდევ მოგიტან, არ მეზარება...

- მომიტანე, გო...

იმ თვალანთებულმა გოგომ, ძნასთან მიმდგარმა, ეფემიამ, კოჭლმა, თავსაფრის ბოლოს ღეჭვას უმატა და თვალი გააყოლა მიმავალს -

თებრონე მიდის წყალზედა,
კოკა უდგია მხარზედა,
კოხტა გოგო, გენაცვალე, ხევ-ხევ თებრონეო...

მაგრამ გულში ისე ცუდად, ისე უსიამოვნოდ ჩარჩა დიდი, მწვანე, ლაპლაპა ბუზი...



2

ზღვის გაღმა, კოშკში, ქალი ცხოვრობდა,
ზღვის გაღმა, კოშკში ცხოვრობდა ქალი...

ზღვის გაღმა, როგორც კი მოსაღამოვდებოდა, ერთი ავსული დედაბერი ჩაშავებული ფუღუროდან თავს ქურდულად გამოჰყოფდა და იქაურობას ავად მოავლებდა გადმოკარკლულ თვალებს. წამსვე შეიმალებოდა ფუღუროში, დაღამებას გატრუნული უცდიდა, მერე კი, მაგრამ რომ ჩამობნელდებოდა, ჯერ მოკაუჭებულ ცხვირს გამოჰყოფდა, მერე თავს, გაძვალტყავებულ ხელსაც გამოაძვრენდა, გაჭირვებით გამოფოფხდებოდა ჩაშავებული ფუღუროდან - ზღვის გაღმა, ტყეში, ყოველი ღამით, ერთი ავსული დედაბერი ჩაშავებული ფუღუროდან იბადებოდა. ცარიელი ძვალი და ტყავი იყო, მაგრამ დიდი მუცელი ჰქონდა, უთიმთიმებდა. უცნაური სიარული იცოდა - კი დაძუნძულებდა, მაგრამ ისე სწრაფად, ისე მსუბუქად და უხმაუროდ... მიძუნძულებდა და გაფარჩხულთითიბიანი ხელები მოეხარა, მხრებამდე აეტანა, თითქოს დასაკლავ ქათამს დასაჭერად ეპარებოდა. ჯერ იმ თავის ხეს ერთი-ორჯერ შემოუვლიდა, მოათვალიერებდა, მერე იქითკენ გასწევდა, ორი ყვითლად აბრიალებული თვალი რომ ენთო - დაბალ, მოკლე ტოტზე იმისი ორბი იჯდა, დედაბერივით კაუჭა ნისკარტი ჰქონდა, ბრჭყალები ღრმად ჩაესო გამხმარ ტოტში და ამაყად განზე იყურებოდა. შეხვედრას დიდი სიხარული ახლდა - ორბი ღონივრად გაშლიდა ვეება ფრთებს, დედაბერი კი ბრჭყალებზე გაძვალტყავებული, დაგრეხილი თითებით მიეფერებოდა, აჩურჩულდებოდა:

ლისო, ლისო, ქარი ქრისო - ლისიმ დალალეო,
ჩემი ორბი ფრთასა შლისო - ლისიმ დალალეო,

ხორცი არ გინდა, ხორცი?

როგორ არ უნდოდა - მხრებს აიწურავდა, ნისკარტზე კლანჭებს გაისვამდა. დედაბერიც საიდანღაც გამოაძვრენდა უმი ხორცის ნაჭრებს, მიუგდებდა. ორბი მიწაზე ფრთაგაშლილი ხტებოდა, სისხლიან ნაჭერს კლანჭებს ჩაასობდა, ნისკარტით გლეჯდა, ძიძგნიდა. დედაბერი კი ირგვლივ უტრიალებდა, შიგადაშიგ ჩუმ ტაშს შემოჰკრავდა და დაჰღიღინებდა:

ლისო, ლისო, ქარი ქრისო - ლისიმ დალალეო,
ჩემი ორბი ფრთასა შლისო - ლისიმ დალალეო,

ხორცი გიყვარს, ხომ, ხორცი?

ორბი ხარბად იკორტნებოდა და მოზრდილ ლუკმას რომ ააგლეჯდა, თავს მაღლა ასწევდა და ისე ყლაპავდა. და, ერთხელაც რომ აღაღო თავი, გახევდა - უფრო ააბრიალა თვალები. ამად იმზირებოდა სადღაც, შორით... დედაბერი კი მაშინვე მოიკუნტებოდა, თითებს სახელოში შეიმალავდა, დამჭკნარ კისერს მხრებში ჩაიძვრენდა, ფეხის წვერებზე შედგებოდა და, მობუზული, ისიც კოშკისკენ იხედებოდა:

- ისევ ანთია?

თვალები ყვითლად უკიაფებდა გამწარებულ ორბს.

- ანთია, არა?

ზღვის გაღმა, კოშკში, ქალი ცხოვრობდა,
ზღვის გაღმა, კოშკში ცხოვრობდა ქალი...



3

თავფარავნელი ჭაბუკი ხის დაბალ ხატხზე იწვა, ხელები ამოედო თავქვეშ. იქვე, ბუხართან, დედამისი ფუსფუდებდა - თხელი, პატარა ქალი. ახლა, ზურგშექცეულს, თამამად მისჩერებოდა - იმ ყველაზე დიდ, დედაშვილურ სიყვარულს არ უხდებოდა თვალებში ციცინი. გამხდარმა ქალმაც კარგად იცოდა ეს - შვილს არასოდეს მოჰფერებია. რკინის ქალი იყო, გამრჯე - ტვირთი არ იყო ქვეყნად, იმის დალეულ მხრებს რომ არ გაეძლო, სატკივარი არ არსებობდა ისეთი, ის რომ დაეკვნესებინა, უბედობას ვერ მოიგონებდი, ის რომ აეწუწუნებინა, ეგ იყო - შვილის ჰყოლოდა კარგად. დედას უმზერდა თავფარავნელი, უკვირდა - რაც თავი ახსოვდა, ისიც ახსოვდა, და ჯერ მძინარე დედა არ ენახა, არც ის უნახავს, დედას ლუკმა ჩაედოს პირში, ლუკმა კი არა, ყლუპი წყალიც არ შეუსვამს მის თვალწინ და ესენიც რომ არა, სკამზე ჩამომჯდარიც კი არ უნახავს არასოდეს დედა - დღენიადაგ ფუსფუსებდა ქალი. საცა გაივლიდა, გზად რაღაც უცხო, თბილი წესრიგი დამყარდებოდა, გამოივლიდა - ისევ იპოვნიდა რაღაც საზრუნავს.

დედის რკინის ზურგს შესცქეროდა თავფარავნელი. ალბათ, როცა კერავდა, იჯდა. წყალსაც ყოველდღე სვამდა ალბათ, მაგრამ შვილს დაინახავდა თუ არა, თავისი თავისა აღარაფერი ახსენდებოდა, სულ უნდა ეტრიალნა და ეფუსფუსა... ახლაც, ბუხართან ჩაცუცქული, შეჭამანდს ჰკმაზავდა და თავფარავნელს ასე უქმად წოლისა შერცხვა, წამოდგა. და თუმცა დედას თავი არ მოუბრუნებია, მაინც მაშინვე გამოხედა თვალის კუთხით.

- გავივლი, დედი...

- გაიარე, შვილო.



გიორგა პაპა სერზე ცხოვრობდა.

თავფარავნელმა სულ ჭენებით გადაიარა დიდი ველი და სერს რომ მიადგა, ჩამოქვეითდა. თავისი ცხენის დარდი კი არა ჰქონდა, - არა, იმას რა დაღლიდა - გიორგა პაპასთან ერიდებოდა ცხენდაცხენ მისვლა.

გიორგა პაპა - ჯაჭვით შეკრული სიტყვების კაცი იყო.

იმ ხელნამგლიან, სატევრიან ხალხში მუდამ ერია რომელიმე ერთი, უცნაურად თვალებგაელმებული, ფიქრით სხვაგან წასული. ის, სწორედ ის ერთი, დაფიქრებული დააბოტებდა ტყეში, ყანაში, ფოთლებს სხვაგვარად უმზერდა, საღამოობით გახევდებოდა, რიდით ასცქეროდა ღრუბლებსა და ვარსკვლავებს, და უბრალო ბალახბულახი სხვებისთვის თუ არარაობა იყოი, იმას უცნაურ, სიამენარევ ტკივილსა ჰგვრიდა, და ამ ბუნდოვან, ძნელად გამოსათქმელ სიხარულსა და სევდას თავისი სიტყვა სჭირდებოდა, ოფლითა და წვალებით მისაგნები, სისხლჩასაღვრელი, ერთი, ერთადერთი... დაფიქრებული დაალაჯებდა ტყეში, ყანაში, ნამგალს სხვებსავით კი იქნევდა, მაგრამ ფიქრებით მუდამ სხვაგან იყო, დღისით, მზისით, მოიისფრო ბურანში დაიარებოდა, უცნაურ სიტყვებს შეჭიდებული, სანუკვარ ბგერებს ფათურით ეძებდა - რა ძნელი იყო იმ სიბნელეში, იმ ყალბი ფულების ზვინში, ბაჯაღლოს პოვნა და ამოცნობა! მისი ბრწყინვა კი ისე ტკბილია...

და გონებისა და აღტაცების ბასრი ნამგალი გიორგა პაპას ენის წვერზე დაკიდებულ, ერთადერთ სიტყვებს რომ მოამკევინებდა, გიორგა პაპა, სიხარულატანილი, აღზევებული, იმ ძვირფას სიტყვებს ლექსის მტკიცე ჯაჭვით გადააბამდა. დადიოდა და დაბუტბუტებდა, ყოვლისშემძლე იყო - მზეს მთვარესთან ასაუბრებდა, ზენა ქარს აშიკრიკებდა, ვაჟკაცთ აქებდა, ადიდებდა, ღიმილიან ქალებს შესტრფოდა და ეენამახვილებოდა - ჰეე, ახალგაზრდა იყო მაშინ გიორგა პაპა:

ნეტავი, გოგო, მე და შენ
ერთადამც დაგვაწვინაო,
დაგვხურა ჩემი ნაბადი
მაღლით დაუშვა წვიმაო,
ნეტავი, გოგო, მე და შენ
ერთმანეთს დაგვატოლაო,
რომელიც მეტი მოვიდეს
მაკრატლით გაგვასწორაო.

ფანდურზედაც დაამღერა და უფრო ძაან მოეწონა. აღტაცებული დადიოდა დიდხანს, მაგრამ გზად სხვა ქალი შემოეყარა - სხვა თვალწარბი ჰქონდა, უფრო სქელი ნაწნავი... არად უღირდა იმის შემხედვარეს ის ძველი ლექსი, იფიქრა, იწვალა, იომა და ლექსიც სხვა გამოიგონა:

შენი ქება შემომესმა,
შენი კარგი თავისა,
გაივლი და გამოივლი
შუქი გადგა მთვარისა,
ზურგზე ნაწნავი გაყრია
სიმსხო ჩემი მკლავისა,
თმის ქვემოდან შუბლი არის
საწერელი კალმისა,
შუბლს ქვემოდან წარბები გაქვს
მოწეული მაყვლისა,
აქეთ-იქით ლოყები გაქვს
საკბეჩელი ვაშლისა,
ლოყებ შუა ტუჩები გაქვს
საკოცნელი თაფლისა,
ტუჩებ შიგნით კბილები გაქვს
ბროლისა და ნათლისა,
კბილებს შიგნით... ენა არის
ჩემი გულის დარდისა.

ფანდურზედაც დაამღერა და მართლა ძაან მოეწონა, კვლავ აღტაცებული დადიოდა ერთხანს, უნუგეშო სიყვარულზედ დალოცვილი სიტყვების წყალობით გამარჯვებული, მაგრამ ახლა ნამდვილ ქალს წააწყდა ერთგან... იმას სულ სხვა ეშხი ჰქონდა, სხვა ლაზათი, აწელილი მკერდი, უნებური სიამაყე და ისეთი მიხვრა-მოხვრა... გლეხისა იყო, დედოფალს ჰგავდა... და აგოროზებულმა გიორგა პაპამ იმ თავის შორეულ ყმაწვილკაცობაში ფანდური გვერდზე გადასდო და, თვალდახუჭულმა, ასე თქვა:

ქალად ქალი ხარ ქაღალდი,
ჯერ კალამ მოუსობელი,
უხვი მიწა ხარ, სახნავად
ჯერ სახნის მოუდებელი,
მიწა ხარ ყანა, ყამირი,
ჯერ კორდი გაუტეხელი,
სიყვარული მაქვს მე შენი
ანგარიშ მიუწვდომელი...

სიტყვებს, ჰეეი, სიტყვებს... რა არ შეეძლო სიტყვებს, რას არ დაანგრევდნენ, რას არ ააშენებდნენ, რას არ უბოძებდნენ და გიორგა პაპაც იმ თავისი ბასრი ნამგლით მკიდა და მკიდა, და მთელი წელიწადიც ერთადერთ თვედ - მკათათვედ ეწელებოდა. და მთელი მისი ცხოვრება მკათათვე იყო, იმის ლექსებში მღეროდა ხალხი, სიტყვა ახედნინებდა იმ ციურ, ფაფარაშლილ რაშებს, ჩამოძენძილს, შვიდგან შეკრულებს ღილითა მოვის პერანგებს უცვლიდა სიტყვა, სიტყვა მიაქროლებდა დათოვლილ მწვერვალებზე, ღრუბლებზე ანანავებდა, მზიან დღეს აავდრებდა, ავდარს - ამზიანებდა, ლოდებს მტვრად ფშვნიდა და გიორგა პაპა, ღონიერი, ყოვლისშემძლე, აღზევებული, უეცრად მიხვდა: მწუხარებას კიდევ შეიძლება ჰქონდეს თავი და ბოლო, სიხარულს - არასოდეს... რაღაც მთავარი გამორჩენოდა იმის მჭრელ ნამგალს, რაღაც უფრო დიდი, მიუწვდომელი... მუხლები რომ დაუძაბუნდა, სიბერე რომ შეეპარა, მაშინღა მიხვდა, რადგან შორს, ზღვის გაღმა მკრთალად აციაგებული სინათლე შეამჩნია... სხვა დრო მოვიდა, სხვა ჟამი დადგა... გიორგა პაპას, უკბილოს, პირთ მარგალიტი ელაგა... მაგრამ სხვას ღაღადებდა ის წყნარი შუქი, მარგალიტზე ძვირფასს და უცხოს - ჯერაც უნახავს! გიორგა პაპა დაღამებას ეჭვებაშლილი უცდიდა და, ვარსკვლავების სუსტ გამოჩენისთანავე შორეულ სარკმელშიც მკრთალად აციაგდებოდა ის სანეტარო შუქი, მანამდე შეუნიშნავი, მთავარი, მართლა ნეტარი... თვალები ამოუღამდა გაუთავებელ ყურება-ცქერაში გიორგა პაპას, ეცრემლებოდა, არ იწმენდდა კი - ცრემლებშუა უფრო ბჟუტავდა მაცდური შუქი და ასე უცნაურად ტიროდა ღამღამობით ბერიკაცი, გიორგა პაპა, დღისით კი, იმ მადლიან, იმ უხვად დაღვრილ სინათლეში, მსხმოიარე ხეებსა და ვაზს თვალს არიდებდა და, მიწას დაშტერებული, ამაზრზენ ლექსებს დაფიქრებული ამბობდა:

წარმავალია ნათელი,
სულ მოსაჩვენრად ბრწყინდება,
ბინდის ფერია სოფელი,
უფრო და უფრო ბინდდება...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ზღვის გაღმა, კოშკში, ქალი ცხოვრობდა.
ზღვის გაღმა, კოშკში ცხოვრობდა ქალი...



4

- ანთია, არა, ისევ ანთია? - ჩუმად სისინებდა დედაბერი.

ბრჭყალები უფრო ღრმად ესობოდნენ ტოტში, თვალები სიძულვილით ებზინავდა ორბს. თვალმოჭუტულ დედაბერსაც სარკმლისაკენ გაეფარჩხა დაგრეხილი თითები, ადგილზე ხტოდა, შორეულ ციაგს თითქოს ჩასაქრობად ეტანებოდა.

- მოდი, ჩვენც დავანთოთ ცეცხლი, - დატრიალდებოდა დედაბერი და გამხმარ ტოტებს გამალებული ჰკრეფდა, - დიდი ცეცხლი დავანთოთ, ორბო, დიდი ცეცხლი!

ნაღვერდალს გაქექავდა, გამწარებული უბერავდა სულს, ორბიც იქვე დაფრინავდა და ძალუმად იქნევდა ფრთებს, ნაკვერჩხლებს ავი ელვარება ემატებოდა, დედაბრის სულისშებერვა ააჟრჟოლებდა მიძინებულ სიმხურვალეს, და უცებ იფეთქებდა ალი. ისედაც გამხმარი ტოტებიდან შიშხინით იღვრებოდა მცირე სისოვლე, ჩუმი ტკაცუნი ისმოდა, მშრალი, დაუნდობელი ენით ილოკებოდა ცეცხლი, თამაშ-თამაშით ანახშირებდა ყოველივეს, დედაბერი კი ისევ აყრიდა ფიჩხსა და ტოტებს, ჩაშავებული ცისკენ იზიდებოდა განათებული კვამლი, წამით ჩაფიქრებული დედაბრის სახეზეც ტკარცალებდა ცეცხლი, ახტუნავებული ჩრდილები უცხო მუქარით ელოლიავებოდნენ გატრუნულ ხეებს, ცეცხლის გარშემო ხტოდა და ბუქნავდა შავი დედაბერი:

ლისო, ლისო, ქარი ქრისო - ლისიმ დალალეო,
ჩემი ცეცხლი იმ შუქს ღრღნისო - ლისიმ დალალეო,
უკან მამყე, ორბო!

ცეცხლის ირგვლივ როკავდა გაძვალტყავებული, დიდმუცლიანი დედაბერი და მეჩხერი, გაზინტლული თმა ეწებებოდა, ორბიც მოუხეშავი ხტუნვით დასდევდა, სანახევროდ ფრთაგაშლილი. დროდადრო შეჩერდებოდა, ზემოთ აიღებდა თავს, განზე იყურებოდა, თვალებაბრიალებული, და ხეებშუა გასხლეტილი ალი ზღვაზედაც მძიმედ იწელებოდა. დედაბრის აბარბაცებული ჩრდილი ხეებისაკენ მიჰქონდა კოცონს, დედაბრის ჩრდილი მთელ ტყეში იქსაქსებოდა - ერთ ხეზე რომ მისი უზარმაზარი თავი ჩანდა, მეორე ხეს გამხმარ ტოტებად გამობმოდა დაგრეხილი თითები:

უკან მამყე, ორბო!

მერე გახევდებოდა, ცეცხლს შეაცქერდებოდა, მხრებამდე ხელებატანილი, თითებგაფარჩხული, კმაყოფილი წაიჩურჩულებდა: „კარგად ანთია...“ ჩამოჯდებოდა, ფეხებს მოირთხამდა, ხელებს მუცელზე დაილაგებდა, ნელინელ აპარებდა მზერას კოშკისაკენ.

თეთრი სანთელი ციაგებდა ვიწრო სარკმელში, ჩუმად იწვოდა...

- ამასაც თუ სინათლე ჰქვია და... - ფრთხილად ბუტბუტებდა დედაბერი, - მინამ დაინახავ, თვალში წყალი ჩაგიდგება... მერედა, გინდაც დაინახონ, იმასთან მისვლა არ გინდა?... ზღვა აქვთ გადასაცური, შვილოსან, ისე კი არ არი ისა... მერე როდის - ღამით... - და გახარებული ჩაიქირქილებდა: - დოლაბსაც რო ხელზე უბამენ, ჰა? ზღვის გადამცური, ღამითა... - და კმაყოფილი აღიღინდებოდა, - ღამითააოო, დოლაბითა-ოო, ვინ მივა მაგასთან, ვინა, ა, ორბო? - და უცებ გაგულისდებოდა, - ის ბრმა როგორღა გაგეპარა, ა, შე ვერანავ, შენა!

ალი ასდიოდა გაცოფებული ორბის თვალებს, გაქვევებული ოჯდა ტოტზე.

- ის ბრმა კიდევ ჯანდაბას, იმ ხელგაფუჭებულმა როგორღა გადმოსცურა, ა, ორბო? ისინი კიდევ, ისინი, გამოძევებულები... ისა კიდევ, ისე, პირზე დუჟი რომ ადგებოდა... ის ყასაბის ბიჭი მაინც როგორღა მიუშვი, შე ტიალო, შენა! ოხხ, შენი დედა კი ვატირე მეშენი...

გაჩირაღდნებული თვალები ახლა მიწისკენ იცქირებოდნენ - ტოტს ნისკარტით ჩაფრენოდა გამწარებული, ზურგმორკალული ორბი.

- ან ის პატარა, ხუჭუჭა, ცქვიტი... ანდა იმ წვერიან რად არ დააწიწკნე ის კუშტი სახე, შე უშნო, შენ... შე მტრედო, შენა!

და გავეშებული დედაბერი უეცარი შიშით შეაცქერდებოდა ბუმბულაშლილ ორბს, იმისი ფრთების გამწარებულ ქნევას, ავად დაღერებულ ნისკარტსა და მისკენ მუქარით მიბჯენილ, ანაკვერჩხლებულ მზერას. ხელისგულებს მიწას დააბჯენდა, ფეხებს სწრაფად გაშლიდა, წამოხტებოდა და მოკლე ნაბიჯით უახლოვდებოდა ორბს, მიწას იცილებდა ხელისგულებიდან, ხელებს იფშვნეტდა, ხმას იტკბილებდა, იბადაგებდა:

- რა იყო, ორბო, ხო არ გეწყინა, მოფერებით გაგიწყერ, მე და შენ რამ გაგვყო, ერთნი არა ვართ?

ოდნავ ბაცდებოდა წყვილად აელვებული შუქი.

- დატუქსვა აღარ შეიძლება?.. ჩვენში ეგრე, ორბო? - გაძვალტყავებული თითებით უკვე კლანჭებზე ეფერებოდა:

ლისო, ლისო, ქარი ქრისო - ლისიმ დალალეო,
ჩემი ორბი ფრთასა შლისო - ლისიმ დალალეო,
ხორცი არ გინდა, ორბო, ხორცი?

და სანამ ორბი ლუკმას ძიძგნიდა, დედაბერი დაფიქრებული უსვამდა ხელისგულს პატარა თავზე და გულს იმხნევებდა: - ჩვენს ცეცხლზე მეტი ხალხი არ მოდის? იქ რო ერთი მივა, აქ - ათასი... ჩვენ უფრო მეტი მუშტარი გვყავს, ორბო!

მართლაც, ბევრნი ჰყავდათ. ხომალდებით იცოდნენ მისვლა, ზურგის ქარი ეხმარებოდათ, დიდი კოცონი მშვენივრად ჩანდა და ნაპირზე ისე გადმოდიოდნენ, ფეხიც არ უსველდებოდათ... და, დედაბრის კოცონს მოახლოებულნი, ან ცრუ სიამაყესა და სიმკაცრეს მიიტყაპნიდნენ სახეზე, ანდა ვითომ გულიანად იცინოდნენ, იმ საზარელი სიცილით, როცა თვალები სულ არ იცვლება...

- ამას კიდევ, ამასა, ამ როსკიპს, - სიძულვილით ჩიფჩიფებდა დედაბერი, - გამოუდგია ერთი დალეული სანთელი და უხმობს და უხმობს... ჰეიი, ორბო, რამდენი ჩაგვიხრჩვია, ჰა?.. ისე კი, - შეფიქრიანდებოდა დედაბერი, - თავისიანებივე დოლაბს რო არ უბამდნენ ხელზე, გაგვიჭირდებოდა, მე და ჩემმა... მე და ჩემმა კოცონმა, ჰა, არა? არა, ორბო?

ყლაპვისას ღონივრად ასავსავებდა ყელს მადააშლილი ფრინველი.

- ერთი გახედე, აბა, ვინმე ხომ არ მოცურავს, გახედე ერთი, ორბო...

და ორბიც მაშინვე ტოტზე აფრინდებოდა, ყელს წაიგრძელებდა, კისერწაწვდილი იყურებოდა შორით... ბასრი, გამჭოლი მზერა ჰქონდა, ხეებს გზას უქცევდა, ზღვას გაჰყურებდა ორბი... მერე კისერს მხრებში ჩაიძვრენდა და მოწყენით იმზირებოდა განზე...

- არა უშავს რა, - ხორცის ახალ ნაჭერს მიუგდებდა დედაბერი, - როცა იქნება, ვინმე წამოვა...

...ღამე რომ გაბაცდებოდა, ნელა ბაცდებოდა სარკმელშიც შუქი, თავისი ფუღუროსაკენ ძუნძულით მიიჩქაროდა დედაბერი, უხვფოთლება ხეში შეიძურწებოდა ორბი, და მიმქრალი კოცონიც სუსტად, უღონოდ ხრჩოლავდა...