მეხუთე თავი - ზღვარზე

ერაყი, სადღაც ჯურღმულში 2015 წლის მარტი

ეზოს ვგვიდი. წელი მეტკინა და დავიმართე, ზურგზე მოუხერხებლად მოვისვი ხელი, წინ უაზროდ ვუყურებოდი, გონებაში სიცარიელე მიტრიალებდა. შიშისმომგვრელია, როცა არაფერზე ფიქრობ... თავს ისე გრძნობ თითქოს აღარ არსებობ. გზაზე შორიდან მომავალი ადამიანი შევნიშნე, მზე პირდაპირ თვალებში მანათებდა და ვერ გავარჩიე კაცი იყო თუ ქალი. მას ხელში რაღაც ეჭირა, ჩავთვალე რომ სანოვაგით სავსე მოზრდილ ტომარას მოათრევდა. ზოგიერთს ძალიან უმართლებდა, სახლში საკვების მიტანა შეეძლო. ეზოს რომ მოუახლოვდა უცხოში ჩემი ძმა ამოვიცანი. სიხარულით მუცელში ქარიშხალი დამიტრიალდა, მერე კი მთელ სხეულს მოედო, ცოცხი გამივარდა, სანამ ნაბიჯს გადავდგამდი, წამით გული გამიჩერდა, გაღებულ პირზე ხელი ავიფარე, ყველა შიში და ეჭვი, რომელიც გასული დღეების განმავლობაში მღრღნდა, უკვალოდ გაქრა. დარწმუნებული ვიყავი, რომ აწი ყველაფერი კარგად იქნებოდა. ჯამარისკენ გავიქეცი, ალბათ ასე სწრაფად არასდროს მირბენია. მინდოდა ჩავხუტებოდი, მაგრამ ხელში სამი-ოთხი წლის ბავშვი ეჭირა. პატარას ფეხებზე სისხლიანი ბინტები ეკეთა. შუბლი შეხვეული ჰქონდა, სახეს ,,სანტავიკები“ უფარავდა.
-ჯამარ... - მხოლოდ ამის თქმა მოვახერხე. ბედნიერების ცრემლები მომერია.
-როგორც დაგპირდი, დავბრუნდი... - ჩადრზე ხელი გადამისვა, დაღლილი სახე ჰქონდა, მაგრამ დაქანცულობას ოდნავაც არ იმჩნევდა. მომეჩვენა, რომ ორ კვირაში ათი წელი მოემატა.
-როგორ ხარ? - ვკითხე და ხელზე ვაკოცე.
-ძალიან კარგად. ცოცხალი დაგინახე. ამაზე უკეთესად მაშინაც ვერ ვიქნებოდი ფულის მთა რომ დამხვედროდა სახლში.
-ეს ვინ არის? - ბავშვზე ვანიშნე.
-შადი. მე დავარქვი სახელი. მშობლები დაეხოცა. დაჭრილი ვიპოვე. სახლის ნანგრევებში ეგდო. ტიროდა... ექიმმა მესამე ხარისხის დამწვრობაც დაუდგინა...
-მამა სად არის?
-ვერ ვიპოვე.
-გაიტაცეს?
-არა, მითხრეს რომ ძველმა მეგობარმა მოაკითხა და სიხარულით გაჰყვა.
-ანუ მიგვატოვა და შიმშილით სიკვდილისთვის გაგვწირა? - წარბები შევკარი.
-არ ვიცი. მოდი ფაქტების გარეშე დასკვნებს ნუ გამოვიტანთ და ცილს ნუ დავწამებთ.
-შენ რა ამართლებ მას?! - დოინჯი შემოვირტყი.
-ერთი შენი თავი დაგანახა. ზეჰრასავით იყურები. - გაიღიმა. - უი, დედა სად არის?
-დედა... ლოგინად ჩავარდა.
ჯამარს სახე წაეშალა, ჩანთა ძირს დააგდო და ბავშვი შემომაჩეჩა.
-ახლა სძინავს. - დავძინე.
სახლში ელვისებური სისწრაფით შევარდა და საწოლზე გვამივით დადებული მშობელი დაინახა. მას თვალები ამოშავებოდა, ლოყები ჩაცვენოდა, ამის ფონზე ყბა და ყვრიმალები გამოჰკვეთოდა, სახეზე ნაცრისფერი ედო, ძვალზე მხოლოდ ტყავი გადაჰკროდა.
-ეს რა მოგსვლია, დედაჩემო... - ჯამარი ნანახმა სურათმა შეძრა. დედა ხელებში მოიქცია და მიიხუტა. -ფარჰანა, წყალი მოიტანე! წყალი მაინც ხომ გვაქვს სახლში?
ბავშვი სამზარეულოში დავსვი და ძმას ჭიქა წყალი მივურბენინე.
-შენ არ გწყურია, ჯამარ?
- საფირონის სამაჯურები რატომ არ გაყიდეთ? - მკითხე ისე თითქოს ჩემი ნათქვამი არც გაუგონია და ზეჰრას წყალი დაალევინა.
-კადისას ღამღამობით საჭმელი გადმოაქვს. დედას რამდენჯერმე ვაჭამე, მერე სულ უარს მეუბნებოდა...
-თავს იკლავ?!- იყვირა შეძრწუნებულმა ჯამარმა. მივხვდი, რომ ყველაფრის მიუხედავად ჩემს ძმას დედა უყვარდა და ზრუნავდა მასზე. ზეჰრამ თვალები გაახილა.
-შვილო... - ჯამარს ხელი დაადო, თითების მოჭერა სურდა, მაგრამ ძალა არ ეყო. ჩემი ძმა ჩანაფიქრს მიუხვდა და ხელი ჩაჰკიდა.
-მე კი პურიც ვერ დაგახვედრე სახლში... - გულისწყვეტით ჩაიბუტბუტა დედამ.
-არ იდარდო. საკვებს გიშოვი და შეჭამე, კარგი?
-კარგი... - უცნაური დასანახი იყო დედაჩემი. მაშინაც კი არ იყო ასეთი სუსტი და დაუცველი, როცა მამაჩემი გამეტებით ურტყამდა. გაქცევა ან მუსტაფას მოგერიება შეეძლო, მაგრამ ცემასა და ლანძღვას ოჯახის ღირსების დასაცავად იტანდა.
ზეჰრას რომ დაეძინა სამზარეულოში, შადისთან, გავედით. ჯამარმა ბავშვი მუხლებზე დაისვა და მოეფერა.
-ხმას რატომ არ იღებს? - დავინტერესდი და შადი შევათვალიერე.
-მომხდარმა დაამუნჯა...
-მთელი ცხოვრება მუნჯი იქნება?
-ენა და იოგები დაზიანებული არ აქვსო, ასე მითხრა ექიმმა. ნერვული სისტემის დარღვევაა.
-შეიძლება ითქვა, რომ შოკშია?
-კი, გრძელვადიან შოკში... ოდესმე ალაპარაკდება, თუმცა შეუძლებელია თარიღის წინასწარ განსაზღვრა. შეიძლება ეს ათ წელიწადში ან თუნდაც ხვალ მოხდეს...
-ფული იშოვე? - იმედით სავსე თვალებით ვუცქერდი. თავიდანვე ერთი სული მქონდა ამ თემას როდის წამოჭრიდა. ძალიან გააჭიანურა, ამიტომ შევახსენე.
-კი. - მოკლედ მომიჭრა.
-ვიცოდი! ვიცოდი! - უკნიდან მოვეხვიე ჯამარს.
-მაგრამ...
-ვიცი, ვიცი! - წინადადება გავაწყვეტინე, - ეკონომიურად უნდა ვხარჯოთ.
-ჯიბეში არ მაქვს.
-შენი ჩანთა საძინებელში შევიტანე.
-ფარჰანა, ვერ მიმიხვდი... - ჯამარმა დაიწყო, მაგრამ გაჩუმდა. გონებაში შემაშფოთებელმა ფიქრმა გამკრა, გამაკანკალა, მაგრამ თავის გაქნევით მოვიშორე და ჰაერი ღრმად ჩავისუნთქე. ჩემმა ძმამ ამოიოხრა.
-დავხარჯე...
-რაში?
-შადი ექიმთან მივიყვანე, წამლები და საჭმელი ვუყიდე... - უეცრად ხელებში ძალა გამომეცალა და უნებურად ჩამოვუშვი მისი ძლიერი მხრებიდან. ჩემი ცნობიერების დიდ ნაწილს ეს მხრები ძლიერ საყრდენად აღარ ეჩვენებოდა.
-გგონია, კადისა კიდევ დიდხანს მოახერხებს საჭმლის გადმოტანას? ერთ დღეს დედამისი გამოიჭერს და თმით ითრევს. მერე ალბათ სახლში ჩაკეტავს...
- ბრასლეტები გავყიდოთ.
-სულ ორი ცალია. რამდენს მოგვცემენ ამ გაჭირვებულ ქვეყანაში? კარგი. გავყიდოთ. მერე?
-ვიცი, გაწყენინე.
-არა. იმედი მომიკალი... იმედი, რომ შენს გამოჩენასთან ერთად ჩვენი ცხოვრება სულ ცოტა მაინც დალაგდებოდა.
-არ მინდა იფიქრო, რომ შენზე წინ ვინმე დავაყენე... უბრალოდ... არ შემეძლო შადი გამეწირა.
ფეხზე წამოვდექი.
-დიდი დოზით კეთილშობილება დაგღუპავს. გგონია, შენ რომ მის ადგილას ყოფილიყავი ვინმე დაგეხმარებოდა?
-სიკეთე გამორჩენის მიზნით არ უნდა გააკეთო, ეგ სიკეთე აღარ არის... ანგარებაა!
ეზოში გასვლა დავაპირე.
-მოიცადე, საუბარი არ დაგვიმთავრებია. შენ რა ჩაიდინე ყელსაბამთან დაკავშირებით?!
-მეგობარს მივეცი. მე- გო-ბარს! - კბილები ერთმანეთს დავაჭირე.
-ნუ მიმარცვლი. გადასარევად მესმის. რა განსხვავებაა მეგობარია თუ უცნობი, როცა ადამიანი კვდება? მითხარი, შენ შეძლებდი უგულოდ ჩაგევლო პატარა, დაუცველი, უდედმამოდ დარჩენილი, დასახიჩრებული ბავშვისთვის?
შადიმ ტირილი დაიწყო. ჩემმა ძმამ ჩაიხუტა. საშინლად ვიეჭვიანე, ვიღაც ლაწირაკი ჯამარის სიყვარულსა და ყურადღებაში მეცილებოდა.
-რატომ უნდა დახმარებოდი მაინც და მაინც შენ?! საზრუნავი არ გაქვს?
-იმიტომ, რომ ადამიანი ვარ! თუ გაჭირვებამ დაგავიწყა რა არის ადმიაინობა? რისთვის იზუთხავდი ყურანს? მიპასუხე, ჩაუვლიდი და სასიკვდილოდ გაიმეტებდი შადის?!
-კი, თუ სახლში მომაკვდავი დედა მელოდება!
-მე... არ ვიცოდი... მაგრამ, რომც მცოდნოდა იგივენაირად მოვიქცეოდი.
გაბრაზებულ ძმას გავერიდე. ეზოში დავბორიალებდი. მან ბავშვი დააწყნარა და დააძინა. შემდეგ სამკაულები აიღო და ბაზრისკენ გასწია.
ვინანე, რომ ვეჩხუბე. ვიცრუე, ვერც მე მივატოვებდი პატარას. არ ვიცოდი ის საშინელი სიტყვები რამ მათქმევინა. მე ხომ სასტიკი ადამიანი არ ვიყავი... სხვისი სიცოცხლე ფეხებზე არ მეკიდა! დავფიქრდი, რომ შეიძლება ზღვარზე დგომისას პიროვნება შეიცვალოს და საკუთარ თავში ურჩხული აღმოაჩინოს... ურჩხული, რომელსაც ადრე ღრმად ეძინა. ჩემი ძმით ვამაყობდი. ყველაზე რთულ მომენტში მან სწორი არჩევანი გააკეთა. შადიზე ზრუნვა დავიწყე, ჩემი დანაშაული რომ გამომესყიდა.
გვიან ღამით შიმშილისგან უკვე მუცელი მიყმუოდა... ღობის სიახლოვეს ვცქმუტავდი. მინდოდა ერთი თეფში საჭმელი ოთხ კაცზე გამეყო. მეზობელი სახლიდან ყვირილი და ჭურჭლის ლეწვის ხმა გავიგონე.
-სად მიიპარები, შე საძაგელო გოგო?! - სამირას ხმა ვიცანი. როგორც ჩანს, ენამ მიყივლა და ჩემი წინასწარმეტველება მალევე ახდა. ძალიან შემეცოდა ჩემი მეგობარი, მის წინაშე თავს დამნაშავედ ვგრძნობდი, მინდოდა დავხმარებოდი, მაგრამ არ ვიცოდი როგორ... სამირასთან დალაპრაკება მომინდა, მაგრამ შემეშინდა რომ სიტუაციას გავამწვავებდი.
ჯამარი განთიადზე დაბრუნდა სახლში. საფულე ისე გამომიწოდა, რომ ზედაც არ შემხედა.
-მინდა პატიება გთხოვო... შადის ღვიძლი დასავით გავზრდი. ჯამარ, ყველაზე კარგი კაცი ხარ, ვისაც კი ვიცნობ... ვინც კი არსებობს! როცა დილემის წინაშე ვარ, საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებადე ჩემს თავს ვეკითხები: ჩემი ძმა როგორ მოიქცეოდა? გუშინ დაუფიქრებლად წამოვაყრანტალე სიტყვები... ეშმაკი შემიჩდა ალბათ.
- სწორი თუ არასწორი... ორივე არჩევანი შენ გეკუთვნის! სინანულის თავიდან მოსაშორებლად შეცდომას ნურავის გადააბრალებ, თუნდაც ეშმაკს. მიიღე სასჯელი, რომელსა იმსახურებ... მხოლოდ ასე გამოისყიდი ჩადენილ ცოდვას. ყოველთვის კარგად დაფქრდი და მერე ილაპარაკე.
ვიგრძენი რომ ორივე სულით იმაზე უფროსები ვიყავით, ვიდრე ჩვენს ასაკს შეეფერებოდა. გაჭირვება, ომი, არეულობა ნაადრევად აღვინებს, აბრძენებს და აბერებს ადამიანს, ან ამწარებს და აბოროტებს.

*
რამდენიმე, მონჯღრეულ, ხის დახლზე დამჭკნარი ხილი და ბოსტნეული დაელაგებინათ. საკვებს ფერი დაეკარგა და ზედ სქელი მტვრის ფენა ედო. თავზე ბუზების ჯარი დაბზუოდა. სანოვაგის ფასი ორი კვირის განმავლობაში თითქმის გაორმაგებულიყო.
-ასე თუ გაგრძელდა შიმშილით დავწყდებით... - დავიწუწუნე.
-გინდ ტყვიას ან ბომბას მოუკლიხარ და გინდ შიმშილს... მაინც მოკვდები. - ვერ მივხვდი გამყიდველმა ასე მანუგეშა თუ ხმა ჩამაწყვეტინა.
შინ დაბრუნებულმა ფული გადავთვალე. კაპიკები მიუციათ ჩემს მზითვში.
-როგორ გგონია, სამუშაოს იშოვი? - ვკითხე ჯამარს, რომელიც შადის სახვევებს უცვლიდა. თვალი მოვკარი, რომ ბავშვს ცალ ტერფზე ექვსი თითი ჰქონდა. მეგონა მომეჩვენა და მეორედ გადავითვალე. ჩემმა ძმამ შენიშნა და სანამ კითხვას დავსვამდი თავად წამოიწყო ამაზე საუბარი:
-შადი განსაკუთრებული გოგონაა. ოჯახში ბედნიერების მომტანია, რადგან ექვსი თითი აქვს. არა, შადი?
მინდოდა მეპასუხა სიხარულის მომტანი, რომ იყოს მისი მშობლები ცოცხლები იქნებოდნენ-მეთქი, მაგრამ მივხვდი რომ კბილები ენის დასაჭერად გვაქვს.
-რაც შეეხება შემოსავლსი წყაროს... შადის თუ მიხედავ, რამეს ვიშოვი.
-ხომ დაგპირდი, ღვიძლი დასავით მოვექცევი-მეთქი.
ჯამარმა შადის დამწვრობებზე მალამო წაუსვა და გადაუხვია. ჭრილობები შეუმოწმა და, როგორც ექიმმა დაარიგა ისე, დაუმუშავა.
ვსადილობდით, როცა წუილის ხმა გავიგონეთ... წამში რაღაც უზარმაზარი აფეთქდა. ბგერის სიხშირე იმდენად სწრაფი და ძლიერი იყო, რომ სახლი შეზანზარდა, მიწა იძვროდა. გარეთ გავვარდით, შორიახლოს ავარდნილი, ნაცრისფერი სქელი ბოლი ცისკენ მიიზლაზნებოდა. აურზაური იყო, ხალხის კივილ-წივილი და ბღავილი ისმოდა, ქალები, ბავშები და მოხუცები ერთმანეთში ირეოდნენ. ალაგ-ალაგ შეირაღებული მამაკაცებიც ჩანდნენ.
-დაგვბომბეს... - აღმომხდა.
ჩემმა ძმამ სახლი შეათვალიერა. გაბზარული იყო.
-ბომბა ძალიან ახლოს ჩამოვარდნილა. გაგვიმართლა რომ არ დაგვეცა.
-რა უნდა ვქნათ? - ფრჩხილები მოვიკვნიტე.
-თავშესაფარში უნდა გავიხიზნოთ. აქ გაჩერება არ შეიძლება.
ჯამარმა დედა ხელში აიყვანა, მე შადი მოვიკიდე ზურგზე. ჩანთაში რაც ჩაგვეტია ჩავტენეთ და გავიქეცით.
ფალუჯაში სროლა არ წყდებოდა... მეგონა, რომ შევეჩვიე ამ ხმას, მაგრამ ყოველ გასროლაზე ვკრთებოდი და ჯამარს ხელს ვუჭერდი. ამ ქალაქში არსებობა გაუსაძლისად მეჩვენებოდა... ყოველ კუთხეში შეიძლებოდა სიკვდილს გადაყროდი. ყველა დილა ნამდვილად ალაჰის საჩუქარი იყო! ტანკის ბორბლების ხმა ადამიანის ხორცის საკეპი მანქანის ღრიალს გჰავდა... ჰგავდა? არა... ტანკი ადამიანის ხორცის საკეპი მანქანაა. მეჩვენებოდა, რომ გვიახლოვდებოდა, გაქცევას კი აზრი არ ჰქონდა, მაინც დაგვეწეოდა და დაგვანაკუწებდა. ერთადერთხელ ჩამეძინა... ძილში კი თურმე ვბოდავდი:
-ალაჰ, შეწყდეს ომი... ალაჰ, დაიღალა ხალხი...
ბრძოლა ორი დღე და ღამე გაგრძელდა. როცა ყველაფერი ჩაწყნარდა და გარეთ გამოვედით მიწა წითლად ატალახებული დაგვხვდა. ადამიანთა გვამები მიწაში იყო აზელილი. ყველა თავის ოჯახისწევრს ეძებდა ან უკვე ნაპოვნი ჰყავდა და დასტიროდა. სახლი დანგრეული დაგვხვდა... ჩემი იმედები საბოლოოდ გაცამტვერდა. ბღავილით დავეცი მუხლებზე, თავს გიჟივით ვაქნევდი, არ მინდოდა დამეჯერებინა რომ უსახლკაროდ დავრჩით. ჩემმა ძმამ ნანგრევებში სკივრის ძებნა დაიწყო.
-ნეტავ, საღსალამათი დამხვდეს, ალაჰ... გემუდარები... - ერთი და იგივეს გაიძახოდა და სასოწარკვეთილი ისროდა ქვებს.
სახეს ვიხოკავდი, ჩადრი მოვიხსენი და თმა დავიპუტე. თავადაც არ ვიცოდი რას ჩავდიოდი. აფექტურ მდგომარეობაში ჩავარდნილი მორს ვეცი და თავში გამეტებით ჩავირტყი.
-უნდა მოვკვდე, უნდა მოვკვდე, ჩემს სიცოცხლეს რა აზრი აქვს...
ჯამარი მომვარდა და მორი გამომღლიტა. თავი უკვე გამსკდარი მქონდა და სისხლი მომჩქეფდა.
-ჭკუიდნა შეიშალე? ღმერთმა გადაგარჩინა, შენ კი თავს იკლავ?! - თავი შემითვალიერა, შადისთვის განკუთვნილი ერთ-ერთი სახვევი ჯიბიდან ამოიღო და შემომახვია, მერე თავშალი დამაფარა.
-ისედაც რთულ სიტუაციაში ვართ და ნუ დამიმატებ პრობლემებს, გთხოვ! შენი დამხარების გარეშე არაფერი გამომივა... მოდი, ასე გავაკეთოთ... შენ თავშესაფარში დაბრუნდები, შადის და დედას უპატრონებ, მე კი გადარჩენილ ნივთებს მოვზიდავ. კარგი?
ჩემს ძმას არ ვუყურებდი.
-ფარჰანა, თვალებში შემომხედე! - ჯამარმა ჩემი სახე მტევნებში მოიქცია.
-გასაგებია...
ფეხზე წამომაყენა. მთელი სხეულით ვცახცახებდი.
-გიყვარვარ, ფარჰანა?
-რა დროს სიყვარულზე ლაპარაკია, ჯამარ... - ხმა გამიწყდა.
-მიპასუხე!
-კი, მიყვარხარ.
-მაშინ სიყვარული საქმით დამიმტკიცე და დამეხმარე!

*
ჩემმა ძმამ სკივრში შენახული ქვეშაგები, ქალის და მამაკაცის ორი წყვილი ტანსაცმელი, შანდალი და სამი უცხოური თეფში ანუ ჩვენი ოჯახის მთელი ავლადიდება, ძლივს გაყიდა. ბორცვის ქვეშ გამოთხრილ თავშესაფარში ვცხოვრობდით სხვა დაზარალებულებთან ერთად. კადისაზე ხშირად ვფიქრობდი. არავინ იცოდა მისი ოჯახის ამბავი. ღამით, როცა ყველა დაიძინებდა ჩუმად ვტიროდი... დღისით კი, როგორც ჯამარმა დამარიგა, არავის ვაჩვენებდი ცრემლებს. დედას მდგომარეობა კიდევ უფრო გაუარესდა და მისი ექიმთან წაყვანა მოგვიწია...
-კარგად უნდა იკვებოს. რამდენიმე თავ წამალსაც გამოვუწერ... - გვითხრა ექიმმა.
წამლებიც და საკვებიც რთული საშოვნელი იყო. რაც ვიპოვეთ, შევიძინეთ. კვლავ უკაპიკოდ დავრჩით.
-მებრძოლებს უნდა შევუერთდე... - მითხრა ტიგროსის ნაპირთან ძმამ.
-მამასავით უნდა მიგვატოვო?
-იქნებ რამე ვიშოვო და სახლი ავაშენოთ, როდედსე ვიცხოვროთ მათხოვრებივით? საჭმლის ფულს მაინც გამოვაგზავნი...
-ხალხის დახოცვისა და გაძარცვის ხარჯზე?
-გვამებზე მეტაც ცოცხლებს სჭირდებათ საკვები, სამოსი და წამლები...
-იმდღესვე მოვკვდები შენ რომ წახვალ... - თავი კალთაში ჩავუდე.
-როგორ გგონია, მსოფლიოში კარგი ადამიანების ადგილი არის? - გულწრფელად მკითხა ჯამარმა.
წყლისთვის თვალები გამეშტერებინა. პასუხი არ მქონდა. უეცრად ტიგროსში ჯვარი გამოისახა. თვალები გამიფართოვდა. ქრისტიანების სიმბოლო ვიცანი. თავი წამოვწიე.
-დაინახე, ჯამარ? - ხელი მდინარისკენ გავიშვირე.
-რა უნდა დამენახა?
-ჯვარი!
-ჯვარი?
-ხო. შენ რა ვერ შენიშნე?
-არაფერი ჩამოუტანია ტალღებს...
ჩემს ძმას ალბათ ეგონა, რომ გავგიჟდი. თავი გააქნია და ჩამეხუტა.
-დაივწყე, რაც დაინახე...
-კი, მაგრამ მე რომ დავიწყება არ მინდა? - წარმოვთქვი გულში.