ერთ მცირე კახურ სოფელში, ვენახებსა და მთების ჩრდილში, ცხოვრობდა გოგონა სახელად ელენე. ელენე თავმდაბალი, გულთბილი და მშვენიერი გოგონა იყო. ბავშვობიდანვე განსაკუთრებული კავშირი ჰქონდა ერთ ბიჭთან – ნიკასთან, რომელიც მეზობელ სახლში ცხოვრობდა. ორივე ერთად იზრდებოდნენ, ერთად თამაშობდნენ და თანდათან ერთმანეთის გულის სიღრმეში უკიდურესად მნიშვნელოვანი ადგილები დაიკავეს.

ნიკა იყო ღარიბი მევენახის შვილი – პატიოსანი, შრომისმოყვარე და ჭკვიანი. მას ყოველთვის სჯეროდა, რომ სიყვარული ყველაზე ძლიერი ძალაა ამ ქვეყნად. ელენესთვის კი ნიკა იყო არა მხოლოდ ბავშვობის მეგობარი, არამედ ის ადამიანი, ვის გვერდითაც წარმოდგენდა მომავალს.

მაგრამ როდესაც ისინი თვრამეტი წლის გახდნენ და მათი გრძნობები აშკარა გახდა, პრობლემებიც დაიწყო. ელენეს მშობლები, შეძლებული მიწათმფლობელები, კატეგორიულად წინააღმდეგი იყვნენ ამ ურთიერთობის. მათთვის ნიკა არასაკმარისად "ღირსეული" იყო მათი ქალიშვილისთვის.

– "შე უნდა გათხოვდე იმ ადამიანზე, ვინც შეძლებს შენს ღირსეულ ცხოვრებას!" – ეუბნებოდა დედა ელენეს მუდამ მკაცრი ტონით.
– "ნიკა კარგი ბიჭია, მაგრამ სიყვარული ვერ გააქრობს სიღარიბეს," – ამბობდა მამა.

მიუხედავად ამ სიტყვებისა, ელენეს გული ნიკასკენ მიისწრაფოდა. ის ვერ წარმოიდგენდა, რომ სხვა ვინმეს ცოლად გაჰყვებოდა. ნიკას მშობლებიც შიშით უყურებდნენ თავიანთი შვილის გატაცებას. მათ ეგონათ, რომ ეს ყველაფერი მხოლოდ გატაცება იყო და რომ ერთ დღეს დაივიწყებდა ელენეს.

მაგრამ ნიკა და ელენე არ ნებდებოდნენ. ღამით ერთმანეთს წერილებს უგზავნიდნენ – პატარა ბოთლებში, რომელიც მდინარეში აგზავნეს, ან ჩუმად ხვდებოდნენ ძველ ხის ქოხში ტყის პირას.

ერთხელ ნიკამ ელენეს უთხრა:
– "თუ მხოლოდ სიყვარული არ კმარა, მაშინ რატომ არსებობენ ლეგენდები მათზე, ვინც ამისთვის ყველაფერი დათმო?"
ელენე გაჩუმდა. პასუხი არ ჰქონდა. ერთადერთი რაც იცოდა – მას ნიკა უყვარდა.

მაგრამ ზეწოლა ძლიერდებოდა. ელენეს ოჯახი უკვე საუბრობდა დანიშნვნაზე ერთ მდიდარ კაცთან, რომელიც ქალაქიდან იყო. ნიკა ხვდებოდა, რომ დრო მის წინააღმდეგ მუშაობდა. ერთ ღამეს, წერილში ელენეს სთხოვა, მასთან ერთად გაქცეულიყო. მაგრამ ელენე ვერ გაბედა. მისი დედა ავად გახდა, და მას ოჯახისთვის თავის მიტოვება სისასტიკედ მოეჩვენა.

მომდევნო ზაფხულს ელენე დანიშნეს. ნიკამ სოფელი დატოვა – წავიდა თბილისში, დაიწყო მუშაობა, შემდეგ საზღვარგარეთ გაემგზავრა. წლები გავიდა.

და როცა ისინი ოცი წლის შემდეგ ერთმანეთს შემთხვევით შეხვდნენ თბილისის ერთ კაფეში, მხოლოდ თვალებში ჩახედვით გაიგეს –
სიყვარული ისევ ცოცხალი იყო.
მაგრამ უკვე დაგვიანებული იყო...


კაფეში დაჯდა ელენე, თითქოს რაღაც ძალამ იქ მიიყვანა. იყო ზაფხულის დარი დღე, თბილისი კი თბილი და ხმაურიანი. ის მარტო იჯდა ფანჯარასთან და ფიქრებში ჩაიძირა.

დარბაზში კაცი შევიდა – ოდნავ ჭაღარა, მაგრამ უშეცდომოდ ნაცნობი. ნიკა იყო. ელენემ თვალი მიადევნა და თვალებში ცრემლი ჩაუდგა.

ნიკამ იგი შეამჩნია. გაჩერდა. მის თვალებში წამით გაიელვა წარსული – ვენახები, მდინარე, წერილები...
მიუახლოვდა:

– ელენე?..
– ნიკა... – სუნთქვა შეეკრა ქალს. – წარმოუდგენელია...

ისინი ჩუმად დასხდნენ ერთად. თითქოს დრო უკან დაბრუნდა, მაგრამ ირგვლივ ყველაფერი სხვა იყო. ელენეს უკვე ორი შვილი ჰყავდა, ქმარი – წარმატებული ბიზნესმენი, ცივი და შორეული. ნიკას ცოლი გარდაცვლილი ჰყავდა – ცხოვრებამ ბევრი ტკივილი არ დაიშურა მისთვის.

– იცი, რაც მაშინ არ გითხარი? – უთხრა ნიკამ ჩუმად. – შენს გამო წავედი, რომ შენ თავისუფლად გეცხოვრა. მეგონა, თუ შორს ვიქნებოდი, ყველაფერი გიადვილდებოდა...
ელენემ თავი დახარა. ხმას ვერ იღებდა.
– მე კი დღემდე... არავინ სხვა ასე არ შემიყვარებია, – თქვა ჩურჩულით.

გარეთ წვიმა დაიწყო. თბილისის ქუჩები დაღამდა. მათ შორის კი – წარსული და აწმყო, ოცნება და სინანული.

მაგრამ ცხოვრება ზოგჯერ მეორე შანსსაც აძლევს ადამიანს...

რამდენიმე თვეში ელენემ მიიღო გადაწყვეტილება, რომელიც მთელი ცხოვრება აშინებდა – თავისუფლება მოითხოვა. ოჯახს სიმშვიდით დაემშვიდობა. აღარ შეეშინდა.

ერთ დღეს ნიკას კარს დააკაკუნეს. გარეთ ელენე იდგა – ისევ ისეთი თვალებით, ოდნავ შეცვლილი, მაგრამ ამაყი და ცოცხალი.

– გვიან არის? – ჰკითხა ჩუმად.
ნიკა გაუღიმა.
– შეიძლება გვიან იყოს... მაგრამ ახლა, პირველად, ყველაფერი სწორია.

ისინი ჩაეხუტნენ – არა როგორც ახალგაზრდები, ვინც სამყაროს ებრძვის, არამედ როგორც ადამიანები, ვინც დაბრკოლებებს გადარჩა და ბოლოს... სიწყნარეში იპოვა ერთმანეთი.


ნიკასა და ელენეს ცხოვრება, მათი ხელახლა შეხვედრის შემდეგ, არ იყო მარტივი. საზოგადოება ეჭვით უყურებდა მათ ურთიერთობას – განსაკუთრებით იმ სოფელში, სადაც ოდესღაც ყველაფერი დაიწყო.

მაგრამ ამჯერად, ისინი არავის ახსნას არ აძლევდნენ. უკვე საკმაოდ დიდები იყვნენ იმისთვის, რომ ცოდნოდათ: სხვის აზრზე ცხოვრება – უდიდესი დაკარგულია.

ნიკა იჯდა თავის ძველ სახლში, რომელიც წლების წინ დაბალ ფასად იყიდა. ახლა კი, ელენესთან ერთად, ცოტას ცვლიდნენ – მტვერს წმენდდნენ, წიგნებს ალაგებდნენ, ყვავილებს რგავდნენ. ყოველი დღე პატარა გამარჯვება იყო.
მარტივ რამეებში პოულობდნენ სიმშვიდეს: დილის ჩაის სუნში, ძველ მუსიკაში, მდუმარებაში.

ერთხელ, საღამოს, როცა ცა ვარსკვლავებით იყო მოფენილი, ელენე ეზოში იჯდა და თქვა:

– იცი, მთელი ცხოვრება მეგონა, რომ დროის დაბრუნება არ შეიძლებოდა. მაგრამ მივხვდი: დრო ჩვენშია. ჩვენ თვითონ შეგვიძლია გადავწყვიტოთ, როდის ვცხოვრობთ თავიდან.
ნიკა ჩუმად ჩაეღიმა.
– და ამჯერად, თავიდან – შენთან ერთად მინდა.

ელენეს შვილებს გაუჭირდათ დედის გადაწყვეტილების მიღება. რამდენიმე თვე არ ესაუბრებოდნენ. მაგრამ ნელ-ნელა მიხვდნენ: ბედნიერება ყველას თავისი ფორმით აქვს. და რომელი შვილი დედის სითბოსა და სიმშვიდეს არ ისურვებს?

სოფელში ხალხმა მალე დაივიწყა ჭორები. წყვილი ხანდახან ჩნდებოდა ბაზარში – ხელჩაკიდებული, მშვიდი, ჩვეულებრივი. არავის აღარ აინტერესებდა, „რატომ ერთად არიან“. დრო ყველაფერს არბილებს.

მათი სიყვარული აღარ იყო ისეთი აღელვებული და ცეცხლოვანი, როგორიც ოდესღაც – ახლა იგი იყო ღრმა, ჩუმი და დამყარებული ყველა იმ ტკივილზე, რაც ერთად გადაიტანეს, თუნდაც შორს ერთმანეთისგან.

ზაფხულის ერთ დილას, როცა ქარი მსუბუქად არწევდა ვენახებს, ელენე საკუთარ დღიურში წერდა:

„სიყვარული ზოგჯერ მოდის გვიან. ზოგჯერ ტკივილით, დანაკარგით, დუმილით. მაგრამ როცა მოდის – თუ სიმართლეა – ყველაფერი იფარება. მეც ვიპოვე ჩემი სახლი. ჩემი სახლი ნიკაა.“

და ცხოვრებაც გაგრძელდა – არა როგორც ზღაპარი, არამედ როგორც სიმშვიდის, მიღების და მეორე შანსის დადასტურება.

შემოდგომის დასაწყისი იყო. ვენახები ოქროსფრად მოფენილიყო, ქარი კი ნაზად არწევდა ჯერ კიდევ მწიფე მტევნებს. ნიკა და ელენე ქოხში იყვნენ – იმ ძველ ხის ქოხში, რომელსაც ახლა ერთად აშენებდნენ თავიდან.

– ნახე, ეს კუთხე გეცნობა? – იკითხა ნიკამ, როცა მტვრიან კედელზე თითი გადაუსვა.
– როგორ არ მახსოვს, – გაეღიმა ელენეს. – აქ პირველად მაკოცე. მერე მთელი ღამე მეშინოდა, დედას სახეზე რამე არ დამწეროდა.

– მაშინ მეგონა, სამყარო დამთავრდებოდა, – ჩაეღიმა ნიკას. – თუ შენ არ დაგინახავდი მეორე დღეს.

ისინი ერთმანეთს თვალებში უყურებდნენ – ისევე, როგორც ოცი წლის წინ. და მაინც, ახლა ეს მზერა სხვანაირი იყო – ჩუმი, მშვიდი და დამთმობი.

მუშაობის შემდეგ, საღამოს, ისინი ეზოში ისხდნენ – ჩაის სვამდნენ და წარსულს იხსენებდნენ.

– დედაშენი როგორი მკაცრი იყო, ღმერთო, – თქვა ნიკამ.
– მკაცრი კი არა... პირდაპირ გეუბნებოდა, რომ შენთან ბედს ვერ დაგაკავშირებდა.
ხანდახან ვფიქრობ, მართალი იყო... – თვალები აარიდა ელენემ.

– და მაინც აქ ხარ. ჩემ გვერდით.

– ვარ, იმიტომ, რომ დავიღალე ცხოვრებით, რომელიც ჩემთვის აარჩიეს. ახლა მინდა ვიცხოვრო ისე, როგორც მინდა. გესმის?

ნიკამ თავი დაუქნია. ხელი გაუწოდა.

– მოდი. აქაც გითხრა რაღაც.

ელენე მიუახლოვდა. ისინი ქოხის კედელთან ჩამოსხდნენ – იქ, სადაც სითბო ჯერ ისევ შენარჩუნებული იყო მზიდან.

– იმ ღამეს, როცა წერილი მოგწერე, რომ წამოსულიყავი ჩემთან ერთად... მთელი ღამე მელოდიას ვუკრავდი. იმ ძველ მელოდიას, რომელსაც შენთვის ვთხზავდი ბავშვობაში. მინდოდა მეღიარებინა, რომ შენს გარეშე არაფერი მინდოდა...

ელენემ თავი დახარა.

– ვიცი. და მახსოვს, როგორ ვერ გავბედე... მეგონა, სირცხვილი იქნებოდა, დედა ავად იყო, მამა – გაცეცხლებული. მაგრამ იცი, რა ყველაზე მწარეა?

– რა?

– ის, რომ სულ ვფიქრობდი შენს თავზე, შენს ბედზე. ჩემი თავი უკანასკნელი ადგილას მყავდა. ახლა ვსწავლობ, რომ თავი პირველი უნდა იყო. მარტო მაშინ შეგიძლია სხვებსაც აჩუქო ბედნიერება.

ნიკამ თავი ჩამოსწია ელენეს მხარზე.

– მე სულ აქ ვიქნები. არც მეტი, არც ნაკლები. არც მოლოდინი, არც მოთხოვნა. უბრალოდ... ერთად. თუნდაც ჩუმად.

მათი ჩუმი საუბარი გარეთ გადადიოდა. ცა ნელა იბნელებოდა, და მათ შორის ნელ-ნელა დგებოდა ახალი წესი – გულწრფელობა.

მეორე დღეს ელენეს შვილებმა დარეკეს. უფროსმა, თეკლამ, უკმაყოფილოდ უთხრა:

– დედა, ეს ყველაფერი სერიოზულად გაქვს? მთელი ცხოვრება ასე მიატოვო?

ელენე ფანჯარასთან იდგა. ვენახს უყურებდა.

– თეკლა... არ მიგატოვეთ. მე საკუთარ თავს მივუბრუნდი. და მინდა რომ შენც, ერთ დღეს, იგრძნო – როცა აკეთებ იმას, რაც შენია, აღარ გეშინია.

მდუმარება ჩამოვარდა.

– ის კაცია, ვისთანაც შენ თავს ხედავ?

– არა. ის კაცია, ვის გვერდითაც მე ვარ. ისეთი, როგორიც ვარ.

დრო გავიდა. სოფელში ნაკლები ლაპარაკი დარჩა. ქოხს ახალ ფანჯრები ჩაუყენეს, პიანინოც გააკეთეს.

ერთხელ, ღამით, ნიკამ უთხრა:

– იცი, ჩემი ოცნება ყოველთვის იყო – დამეძინა იმ ქალის გვერდით, რომელიც გულშია. არ როგორც ოცნების ქალი, არამედ როგორც ადამიანი. თავისი შიშებით, სევდით, სიმართლით. შენ კი ზუსტად ეს ხარ.

ელენემ ტუჩზე თითი მიადო.

– არ მითხრა მეტი. უბრალოდ... ამ დუმილში ყოფნა მირჩევნია. ეს დუმილი სავსეა.

და ასე – სიტყვების გარეშე, მზერით, ჩუმი დიალოგით – განაგრძეს ცხოვრება.

არა როგორც “დაბრუნებულები წარსულში”, არამედ როგორც განთავისუფლებულები აწმყოში.