ისევ ცხენს მიაგელვებდა თორნიკე, მიმართულებაზე დიდად არ ფიქრობდა, თუმცა ჭკვიანი ცხოველი თავადვე იკვლევდა გზას. კარგად ნაცნობი ბილიკებით სასაფლაოზე მიიყვანა ვაჟი. საქონლისგან დასაცავად მავთულებით ჩახლართული კარები შეხსნა და ტერიტორიაზე შევიდა, თითქმის მკერდამდე ბალახებში მიიკვლიევდა გზას. სასურველი საფლავის მოძებნა არ გასჭირვებია.
- რომელ შურისძიებაზეა საუბარი, იმდენიც კი ვერ ვაღირსე, რომ ცელი ამოვიტანო და ბალახის ზღვა მოგაშოროთ!... - შიშველი ხელებით გლეჯდა დაისე ასუფთავებდა ძვირფას საფლავს.
როგორც იქნა გამოჩნდა საფლავის ქვაც და მასზე გამოსახული ახალგაზრდა წყვილის ფოტოც. ოფლით დაცვარული შუბლი ხელითვე მოიწმინდა. სევდიანი თვალებით უმზერდა მშობლებს. ასეთი ჩვევა ჰქონდა, თითქოს ფიქრისთვის სხვა ადგილი არ არსებობდა, ყოველთვის აქ ამოდიოდა ბიჭი. ახლაც ხელებში ჩაერგო თავი და ისევ დათას ნათქვამს უტრიალებდა.
- ორი წელი გავიდა. ორი უსაშველო წელი. მე კი მაინც ვერაფერი შევძელი... არ ჩანან, არც მათი ოჯახებია დარჩენილი. თითქოს ცამ უყო პირი. ასეთი რამ ხდება?! - მომღიმარ თვალებში მიაჩერდა მამის ფოტოს - ვიცი, რომ არა, მაგრამ...
თვალებს ხუჭავს და სააადმყოფოში ელენესთან უკანასკნელი შეხვედრა ახსენდება.
- ხელს მკრავ? - ისევ ქალიშვილის ცრემლებით სავსე თვალები უდგას წინ.
- არა, უბრალოდ მინდა ჩემგან შორს იყო, ვიდრე....
- ვიდრე?! - დაძაბული ხმით ეკითხება ქალი.
- ვიდრე ეს საშინელება არ დასრულდება.
- რომ არ დასრულდეს ან უარესი, რომ ვერ მიაგნო? მაშინ?
- დასრულდება, ადრე თუ გვიან, ყველაფერი დასრულდება... - საკუთარი სიტყვების მყარად სჯეროდა ვაჟს.
- და, მე?... - პასუხის მოლოდინში თვალებში უმზერდა წინ მჯდომ ვაჟს.
- რა შენ? - ვერ მიუხვდა კითხვას.
- მე რა ადგილი მაქვს შენს ცხოვრებაში?
- შენ ჩემი ენე ხარ, ჩემი ენე-ნე... - ხმა გაუთბა თორნიკეს.
- მხოლოდ ენე? - თითქოს მეტს ელოდაო, საკუთარი თიკუნი უჩვეულოდ ეტკინა გოგონას.
- ელე, მომისმინე... - გოგონას სიფრიფანა ხელები ტორებში მოიქცია ვაჟმა - ახლა სხვა გზა არ მაქვს. გეგმას უნდა მივყვეთ. უნდა დავბრუნდე. შემდეგ...
- და ეგ შემდეგ რომ არ დადგეს? - ისტერიკა ეპარებოდა ხმაში ქალიშვილს.
- დადგება, აუცილებლად დადგება... - ძლიერად ჩაიკრა გოგონა.
- მეც რომ წამოვიდე? გემუდარები მეც წამიყვანე... - მისი მკლავებიდან თავის დახსნა არც კი უცდია, ტკიპასავით მიეკრა მკერდზე ელე.
- არა, არ შემიძლია... - ტკივილით აღმოხდა თორნიკეს.
გრძნობდა როგორ უნამავდა მკერდს ცრემლებით. თითოეული მისი ცრემლი სტკიოდა, დამდუღრულივით ეწვოდა სველი ადგილები, მაგრამ მაინც არ იცვლიდა გადაწყვეტილებას.
- მაშინ წადი, სულ წადი! - თითქოს გონს მოვიდაო, მისი მკლავებიდან მყისვე გაინთავისუფლა თავი - მეც წავალ შორს, ძალიან შორს. იქ, სადაც შენ არ იქნები. იქ, სადაც არავინ იქნება, ისეთი შენს არსებობას რომ გამახსენებს...
- ენე...
- ასე აღარასოდეს დამიძახო!... - ნერვებისგან ერთიანად ცახცახებდა ელე - არ მჭირდები, არც შენი დამადლებული სიყვარული მინდა, არც შენი შურისძიება მაინტერესებს. აღარასოდეს დაბრუნდე...
პირობა შეასრულა ქალმა. მართლა წავიდა. გასაქცევად ევროპა შეარჩია. როგორც უკვე აღვნიშნე, გერმანიაში არჩია მაგისტრატურის გავლა. არც ერთი ზარი, არც ერთი წერილი. მხოლოდ ახლობლებისგან გაგებული ამბები, მათგან ნათქვამი, კარგად არისო.
მიუხედავადა იმისა, რომ უხაროდა გოგონას წარმატება, სადღაც გულის სიღრმეში, მაინც უნდოდა მისი დაბრუნება. ეგოისტურად უნდოდა, მასაც ისევე მონატრებოდა, როგორც თავად ენატრებოდა, მასაც ისევე ეფიქრა და ეთენებინა ღამეები, როგორც თავად ათენება. ისიც ისევე დატანჯულიყო უმისობით, როგორც თავად. ეგოისტი იყო? მერედა როგორი.
ასე გავიდა ორი უსაშველო წელი ელენეს გარეშე. თითქმის დაიჯერა კიდეც, რომ ქალმა მუქარა შეასრულა. შეძლო დავიწყებაც და აღარც დაბრუნდებოდა.
ელე კი...
რა იცოდა ქართველიშვილმა, რამდენი ღამე გაატარა მონატრებისგან ტირილსა და ცრემლებში. რამდენჯერ დაირწმუნა თავი, რომ შეძლებდა, აუცილებლად დაივიწყებდა წარსულს და თორნიკესაც. თუმცა, მიუხედავად სურვილისა, არ გამოუვიდა. ვერ შეძლო. ბარემ იქადნებოდა, ემუქრებოდა, მაგრამ ფაქტი-ფაქტად რჩებოდა. ორი წლის შემდეგ ბიძისგან მამის გვარ მიღებული, ელენე გიგაური საქართველოში ბრუნდებოდა. ბრუნდებოდა და თბილისში დარჩენის ნაცვლად, ხევსურეთში, მამა ნიკოლოზთან მიდიოდა. დაეხმარებოდა ობოლ ბავშვებს. ყოველ შემთხვევაში ყველას, მათ შორის სკეპტიკურად განწყობილ მაიკოსაც კი ნამდვილად ამაში არწმუნებდა. თუმცა გულის სიღრმეში თავადაც კარგად იცოდა ვისკენ მიიწევდა. ხმამაღლა არასოდეს აღიარებდა, თუმცა ზოგჯერ, თუ გაუმართლებდა თორნიკესაც ხომ ნახავდა, ასე გულში ჩაგუბებულ მონატრებასაც შედარებით იოლად გაუმკლავდებოდა.
- თქვენ შორის იმხელა სხვაობაა. კარგად შეხედე, ელე საკუთარ ცხოვრებას. წინ იმხელა პრესპექტივა გაქვს. ხევსურეთში რა დაგრჩენია? ვინ?
მაგრამ გოგონა ჯიუტად დუმდა. შეთქმულივით სიტყვას არ ძრავდა.
- თავს ორმაგად დაიტანჯავ... - განაჩენივით ჟღერდა დედის სიტყვები, თუმცა ჯიუტი გოგონა მაინც მონდომებით ამზადებდა ბარგს, ერთი სული ჰქონდა როდის ჩავიდოდა დანიშნულების ადგილზე.
- დამპირდი, რომ თავს გაუფრთხილდები, დამპირდი, რომ... - უკვე წასასვლელად მომზადებული შვილის დანახვაზე ცრემლებმა მაინც გაუბზარა ხმა მაიკოს.
- კარგი, რა დე, არ გინდა... ასე გერმანიაში რომ მიშვებდი, ამშინ არ გამომტირებიხარ! - სიცილი წასკდა ქალიშვილს - შენც ხომ კარგად იცი, რომ ყველაზე მეტად მიყვარხარ! - თბილად ჩაეხუტა დედას - ომში ხომ არ მივდივარ?! ხშირად დავრეკავ. შაბათ-კვირაობით შენც ჩამოხვალ...
კარგად იცოდა მაიკომ რომ მართალი იყო გოგონა, მაგრამ მაინც ვერ წყნარდებოდა დედის გული. შინაგანი ფორიაქი ვერა და ვერ მოიშორა. მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან უყვარდა ქართველიშვილების ოჯახი, მაინც არ უნდოდა ელენეს თორნიკესთან ყოფნა. ალბათ ნაწილობრივ ვერც გაამტყუნებდი. ყოველთვის როცა გოგონას ცხოვრებაში თორნიკე ჩნდებოდა მორიგი პრობლემებიც ღვარად იჩენდა თავს. ქართველიშვილის მათ ცხოვრებაში გამოჩენა და გადარჩენისთვის ბრძოლის დაწყება ერთმანეთის თანმხლებ მოვლენებად მოიაზრებოდა. მოდი და, ნუ აფიროაქდებოდი, მოდი და, ნუ განერვიულდებოდი. მაგრამ ქალის განცდები ოდნავადაც არ აწუხებდა გულის ძახილს აყოლილ გოგონას. მიდიოდა მისი ოცნებისკენ და უკან არც კი იყურებოდა.

ალბათ, დიდხანს იქნებოდა სასაფლაოზე საკუთარ ფიქრებში ჩაძირული თორნიკე, რომ არა მობილურზე შემოსული ფარნავაზ მოლოდინაშვილის ზარი.
- ნიკოლოზთან ვრეკავ და ვერ ვუკავშირდები, თორნიკე როგორ ხართ? - მოკითხვის შემდეგ პირდაპირ წამოიწყო აწ უკვე პენსიაზე მყოფმა ყოფილმა გენერალურმა პროკურორმა.
- ეს რამდენიმე დღეა, მონასტერში უჭირს ტელეფონს დაჭერა, ხომ მშვიდობაა ბატონო ფარნავაზ?
- მეტ ნაკლებად, მეტ ნაკლებად... - მამაკაცის ხმაში გაპარული ფორიაქი ცუდად ენიშნა ვაჟს.
- ვერ გავიგე?!
- დილით დამიკავშირდნენ, ჩვენთვის საინტერესო პირებმა შეცვლილი სახელებით და გვარებით წუხელ საქართველოს საზღვარი გადმოკვეთეს.
- წუხელ? როგორც იქნა, ესეიგი გამოჩნდნენ? - საკუთარი გულისცემა თავადვე ესმოდა ვაჟს.
- კი, სახელებსა და გვარებს, რომელიც საზღვარზე დააფისირეს დაგიმესიჯებთ, კიდევ არის სიახლე...
- კიდევ?!
- ირაკლიმ მისი გავლენები გამოიყენა, შუამდგომლობა დააყენა შეწყალებაზე და...
- და დაუკმაყოფილეს?! - ირონიულად გაეცინა ვაჟს.
- სამწუხაროდ. მისი ბოღმა ხასიათი რომ ვიცი, არაა გამორიცხული...
- გამოდის ცხელი ზაფხული გველის ბატონო ფარნავაზ?!.
- ასე გამოდის. მე დღესვე გამოვდივარ, იცოდე ფრთხილად იყავი, ზედმეტი მოძრაობისგან თავი შეიკავე, საღამოს უკვე მანდ ვიქნები...
- ნუ ღელავთ ბატონო ფარნავაზ, რადგან ამ დღეს ვეღირსეთ.... გავაფრთხილებ მამა ნიკოლოზს. ჯიბრით, ელენესაც ახლა მოუნდა დაბრუნება... - უკანასკნელი სიტყვები აშკარად მისთვის ჩაილაპარაკა. მოლოდინაშვილს უკვე გაეთიშა ტელეფონი.